Szukaj
Język
Dieta o niskiej zawartości histaminy - zasady stosowania i wytypowane osoby
Spis treści
1. Co to jest histamina?
Histamina jest klasyfikowana jako jeden z bioaktywnych aminów i powstaje w wyniku transformacji aminokwasu (podstawowego składnika białka) - histydyny. Dlatego jej obfite źródło stanowi pokarm o wysokiej zawartości białka, a zwłaszcza przetworzony fermentacją (bakterie odpowiedzialne za ten proces mają zdolność do rozkładania histydyny na histaminę). Histamina spełnia wiele funkcji w organizmie oraz oddziałuje na różne narządy i układy, w tym wpływa na odpowiedź zapalną, rozszerzanie naczyń krwionośnych, produkcję żółci, skurcz trzustki oraz wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Pełni także funkcję neuroprzekaźnika w układzie nerwowym, wpływając na procesy termoregulacji, regulację łaknienia, utrzymanie czujności oraz zdolności poznawcze i zachowanie.2. Nietolerancja histaminy – czynniki i objawy
W przeciwieństwie do alergii pokarmowej, gdzie występuje odpowiedź immunologiczna z użyciem przeciwciał, nietolerancja pokarmowa jest określana jako niespowodowana układem immunologicznym nieprawidłowa reakcja organizmu na żywność lub jej składnik w ilości zwykle tolerowanej (M. Hrubisko i wsp. 2021). W nietolerancji histaminy dochodzi do niepożądanej reakcji po spożyciu histaminy, której przyczyną jest obniżona aktywność jelitowa enzymu diaminooksydazy (DAO), który jest odpowiedzialny za rozkładanie histaminy dostarczanej z pożywieniem. Zaburzenie równowagi pomiędzy ilością histaminy dostarczanej z żywnością a zdolnością organizmu do jej rozłożenia prowadzi do nietolerancji histaminy. Nietolerancji nie należy mylić z zatruciem, które pojawia się w wyniku większej niż typowa konsumpcji histaminy. Obniżenie aktywności DAO może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak genetyczne, choroby przewodu pokarmowego, zmiany w składzie mikroflory jelitowej lub leki, które zawierają inhibitory DAO. Objawy nietolerancji histaminy są niespecyficzne i mogą wskazywać na inne choroby lub zaburzenia. Z tego powodu diagnostyka nietolerancji histaminy jest trudna i często wymaga czasu, aby postawić właściwą diagnozę.3. Nieprawidłowa tolerancja histaminy – proces diagnostyczny
Obecnie nie istnieją jednoznaczne kryteria pozwalające na ustalenie diagnozy nietolerancji histaminy. Zwykle rozpoznanie stawia się poprzez eliminację, kiedy inne nietolerancje pokarmowe, choroby przewodu pokarmowego i mastocytoza zostają wykluczone. Mastocytoza jest rzadką chorobą, która prowadzi do nadmiernego nagromadzenia mastocytów, czyli komórek tucznych, które odpowiadają m.in. za zwalczanie infekcji. Istnieją metody diagnostyczne, które pozwalają na określenie stężenia histaminy oraz DAO we krwi pacjenta, a także na oznaczenie aktywności DAO w osoczu. Mimo że na wynik mają wpływ m.in. współwystępujące choroby oraz przyjmowane leki, a wartości w kilku kolejnych próbach u tego samego pacjenta mogą znacznie się różnić, wykonanie tych badań może być pomocne w ustaleniu diagnozy, jeśli inne nietolerancje pokarmowe zostały wykluczone. Wśród innych metod wymienić można: test prowokacji histaminą, test skórny reakcji na histaminę, badanie stężenia histaminy w moczu lub stolcu, biopsja jelit oraz badania genetyczne w kierunku identyfikacji polimorfizmów pojedynczego nukleotydu (ang. Single nucleotide polymorphism, SNP), które predysponują do rozwoju nietolerancji histaminy. Podejrzenie nietolerancji histaminy jest wskazaniem do rozpoczęcia diety niskohistaminowej. Potwierdzenie diagnozy następuje, gdy zaobserwowano co najmniej dwa charakterystyczne objawy oraz ich złagodzenie bądź ustąpienie w wyniku włączenia diety eliminacyjnej.4. Procedura dietetyczna w nietolerancji histaminy
Implementacja diety niskohistaminowej jest jedną z podstawowych metod terapii nietolerancji histaminy. Jej głównym celem jest eliminacja produktów o wysokiej zawartości histaminy (> 50 mg/kg) oraz tych, które mogą nasilać uwalnianie jej w organizmie (tzw. liberatory histaminy). Opracowana jest na podstawie badań (M. Bartuzi, N. Ukleja-Sokołowska 2021; I. San Mauro Martin i wsp. 2016). Jednym z kluczowych elementów diety jest świeżość produktów, a pacjenci stosujący ten model żywienia powinni kupować niezbędne produkty na bieżąco i unikać ich długiego przechowywania. Warto też wybierać mniej dojrzałe owoce i warzywa. Jest to związane z faktem, że długie przechowywanie zwiększa ekspozycję żywności na drobnoustroje, w tym bakterie rozkładające histydynę do histaminy.5. Niska dieta histaminowa – sporne zagadnienie
Podczas poszukiwania informacji na temat diety niskohistaminowej można natrafić na rozmaite, często ze sobą sprzeczne listy produktów przeciwwskazanych i dozwolonych. W artykule opublikowanym w 2021 roku zwrócono uwagę na ten problem. Przebadano w nim dziesięć prac naukowych i stwierdzono, że na liście wykluczeń jednogłośnie znalazły się jedynie nieliczne produkty, w tym żywność fermentowana, alkohol (wino, piwo) i długo dojrzewające sery. Większość badań wymieniała również ryby, szpinak i pomidory. Do rzadziej pojawiających się na listach należały oliwki, soja, winogrona, wiśnie, morele oraz mleko. Po analizie zawartości histaminy w tych produktach okazało się, że tylko 32% z nich zawierało znaczące ilości tej substancji. Obecność pozostałych produktów na liście mogła być jednak związana z ich zawartością amin biogennych (putrescyny, kadaweryny czy tyraminy) lub właściwościami nasilającymi uwalnianie histaminy. Brakuje jednak dowodów naukowych na zasadność takiego postępowania. Autorzy podkreślają konieczność kontynuacji badań mających na celu potwierdzenie wpływu poszczególnych produktów na uwalnianie histaminy oraz występowanie objawów jej nietolerancji (S. Sánchez-Pérez i wsp. 2021). Dla pacjentów jest to informacja, że zasady diety niskohistaminowej oraz lista wykluczeń mogą się różnić w zależności od indywidualnej reakcji, stąd kluczowe jest prowadzenie dzienniczka samoobserwacji.6. Inni wyzwalacze reakcji
Nie tylko żywność zawierająca histaminę może wywołać objawy nietolerancji. Inne czynniki, takie jak leki, stresem, infekcje, wysiłek fizyczny i zmiany hormonalne w organizmie, mogą również wywołać podobne reakcje. Składniki niektórych leków, takie jak acetylocysteina, amitryptylina i werapamil, mogą również wywoływać reakcje nietolerancji. Podobnie, spożycie innych biogennych amin, takich jak tyramina, tryptamina, fenyloetyloamina i kadaweryna, może również wywoływać objawy nietolerancji. Tyramina jest najsilniejszym wyzwalaczem reakcji i znajduje się w większych ilościach w dojrzałych serach, produktach fermentowanych i sosach rybnych. Jeśli objawy utrzymują się lub powracają pomimo odżywiania zgodnego z zasadami diety, może być warto zwrócić uwagę na inne czynniki, które mogą wywoływać reakcję. Podczas leczenia innych chorób należy również poinformować specjalistę o występującej nietolerancji i upewnić się, że zalecane leki nie będą nasilać jej objawów.7. Inne metody leczenia nietolerancji histaminy
Dieta niskohistaminowa stanowi fundament leczenia nietolerancji histaminy, jednakże dostępne są także środki wspierające działanie terapii - przede wszystkim suplementy zawierające enzym DAO pochodzący z tkanki nerkowej świń. Te preparaty zostały wprowadzone na rynek stosunkowo niedawno, w związku z czym dostępne dane dotyczące ich skuteczności są ograniczone (badania przeprowadzone różnorodnymi metodami, na niewielkich grupach). Mimo to, pierwsze doniesienia są obiecujące i wskazują na pozytywny wpływ na częstotliwość występowania oraz intensywność objawów nietolerancji. Innymi środkami są leki antyhistaminowe, które działają bezpośrednio na histaminę poprzez obniżanie jej stężenia we krwi. Uzupełnieniem terapii może być również suplementacja witaminą B6 oraz C, które zwiększają aktywność enzymu DAO.
